Tuvalet eğitiminde ilk ve en çok dikkat edilmesi gereken konu bu eğitime size uygun olan zaman, siz istediğiniz için değil “çocuk” hazır olduğu zaman başlamaktır. İkinci konu ise bunun pozitif bir deneyim olmasıdır. Gelin bu iki konuyu biraz derinleştirelim.
Tuvalet eğitimi alabilmesi için çocuğun önce
1)bu ihtiyacını önceden fark etmesi,
2)bunun belli bir yere yapılması gerektiğini idrak etmesi ve
3)bu ihtiyacını size ifade edebilmesi gereklidir.
Çocuk bu düzeye gelmeden verilmeye çalışılacak tuvalet eğitimi sadece çocuğunuz üzerinde haksız bir baskı kurmanıza, sinirlerinizi bozmanıza ve hem kendinize hem de çocuğunuza gereksiz bir başarısızlık duygusu yaşatmanıza neden olur. Mevsim yaz olabilir, sizin iki hafta boş vaktiniz olabilir ve hatta çocuğunuz 5 yaşında olabilir. Hiç önemli değil. Çocuğunuz hazır mı? Eğer bu sorunun cevabı hayırsa o iki haftayı çocuğunuzla eğlenerek değerlendirin ve tuvalet eğitimine hazırlanmaya devam edin.
Bazı çocukların tuvalet eğitimi alması daha geç ve daha uzun sürebilir. Bu süreci kısaltmak için çocuğunuzu tuvalet eğitimine hazırlamaya yönelik bazı aktivitelere daha tuvalet eğitimi gündeme gelmeden çok önce başlanabilir. Örneğin çocuğunuza bir oturak alın ve bunun ne işe yaradığını ona anlattıktan sonra banyoda uygun bir yere koyun. Artık oturağın yeri orası olsun ve çocuk her banyoya girdiğinde ona gösterin. İncelemesine izin verin ve zaman zaman üstüne oturtun. Unutmayın burada amaç tuvalet eğitimi değil, o eşyanın ne işe yaradığını anlatmak. Ya da küçük banyo oyuncak setleri ve bir bebek ile tuvalete gitme oyunu oynayabilirsiniz. Bebeğin tuvaleti gelir, banyoya gider, tuvaletini yapar, ellerini yıkar ve anne ona kocaman bir öpücük verir. Çünkü çok önemli bir iş yapmıştır. Yaz aylarında mümkünse çocuğunuzun bez bağlamadan dolaşmasına izin verin. Tuvaletini kaçırdığında ona ıslaklığını hissettirin ve çiş/kaka (yada kendi kullandığınız kelimeleri) söyleyin. Tuvaletini yapmanın başka yolları olduğunu ve oturağına yapabileceğini anlatın. Bütün bunlar tuvalet eğitiminin başlangıç çalışmalarıdır ve eğer çocuk bunları bilmiyorsa aslında sadece bir kaç hafta sürecek son aşaması yani bezin çıkarılması aşaması uzar gider.
Çocuğunuzun tuvalet ihtiyacı geldiğini size ifade edebilmesi gereklidir. Bunun için mutlaka sözel ifade etmesini beklemeyin. Bazen çocuk kelimeyi üretemese bile tuvalet eğitimine hazır olabilir ve kendini farklı şekillerde ifade edebilir. Bu kelimeyle olabilir, işaretle olabilir, banyoya giderek olabilir , vücudunu gösterek olabilir. Siz bir kelime seçin ve çocuğun seçtiği yöntemle beraber her zaman aynı kelimeyi kullanmaya özen gösterin. Onun tercihini dışlamayın, sadece aynı anda kendi seçiminizle beraber kullanın.
Bu hazırlanma dönemi adı üstünde bir hazırlanma dönemidir. Ve çocuk hazır olana kadar sürer. Bazı çocuklar daha kısa, bazı çocuklar daha uzun zamanda hazır olurlar. Lütfen çocuğunuz hazır olana kadar bekleyin.
Artık çocuğunuzun hazır olduğuna inanıyorsunuz. Haydi o zaman, tuvalet eğitimine…
Tuvalet eğitimi konusuna çocuğunuz gözünden bakmaya çalışın. Onun için hiç bir problem yok, vücudunun ona yapması gerektiğini söylediğini zaten yapıyor. Sizin istediğiniz tuvalet eğitimi onun için fiziksel bir ihtiyaç değil. Toplum yaşantısının getirdiği kurallardan biri olduğu için bunu öğrenmesini siz istiyorsunuz. O halde çocuğunuzun da bunu istemesini sağlamanız lazım. Çocuğunuzun katılımını “çünkü böyle olması gerekiyor”la sağlayamazsınız. İsteklerinizin onun dünyasında bir anlam ifade etmesi gerekli. İşte bu yüzden ona tuvalet eğitiminin arzulanan bir şey olduğunu somut bir şekilde ifade etmeye çalışmalıyız.
Öncelikle sizin ve genelde evin sakin olduğu bir-iki haftalık bir zaman dilimi ayarlayın. Eve yatılı misafir gelecekse (hizmet bekleyecek-ağır misafir tabir ettiklerimizden) veya tatile gidilecekse veya büyük çocuğun sınav döneminde yoğun çalıştırılması gerekiyorsa… gibi meşgalelerinizin olmayacağı, ilginizi rahatça çocuğunuza aktarabileceğiniz bir zaman seçin.
Çocuğunuz artık oturağın nerede durduğunu ve ne işe yaradığını biliyor. İlk gün sabahtan ona ne yapmak istediğinizi anlatın. Artık büyüdüğünü ve büyüklerin bez kullanmadığını anlatın. Tuvaleti geldiğinde size söylemesini istediğinizi söyleyin. Eğer sizin için çok zor olmayacaksa kendiniz veya tuvalet eğitimi almış başka bir çocuk tuvaletin nasıl kullanıldığını gösterebilir ve çocuğunuzdan da kendi oturağını kullanmasını beklediğinizi anlatabilirsiniz.
Çocuğunuzun bezini çıkartın ve bunu ona farkettirin. Artık bir daha bez bağlamayın. Bir altını açık bırakıp önemle tuvaletini söylemesini isteyip, bir nasılsa altı bağlı şimdi bir daha değiştiremem deyip altına yapmasına izin verirseniz çocuğun aklı karışacaktır. Çocuğunuz altına kaçırdığı zaman (ki başlarda mutlaka kaçıracaktır) bunu hissetmesi lazım. Işte rahat olduğunuz bir zaman dilimini seçmeniz bunun için de önemli. Hem çocuğunuzun her tuvalete gitme talebine ertelemeden hemen tepki verebilmeniz için gerekli, hem de altına kaçırmasının sizi tedirgin etmeyeceği bir ortamda olması her ikinizin de işlerini kolaylaştıracaktır. Çocuğunuzun tuvalet eğitiminde sizinle işbirliği yapması için bunu onun da istemesini sağlamak gereklidir. Bu da ancak stresli olmayan, olumlu bir ortam yaratmakla olur.
Günümüzde hazır bezler oldukça iyi kalite yapıldığından çocuk ıslaklığını hissetmiyor. Çok mecbursanız ve altına kaçırmasını istemediğiniz bir ortama girmek zorundaysanız annelerimizn kullandığı eski usul kumaş bezlerden bağlayabilirsiniz. Böylece hem siz rahat edersiniz hem de tuvalet eğitimini yarıda kesmemiş olursunuz.
Gün içinde en az 20 dakikada bir oturağına oturtun. Bu süre ileride uzayacaktır ama başlangıç için 20 dakika normaldir. Ama elbette çocuğunuzu gözleyerek bu süreyi ayarlamalısınız. Bazı çocuklar daha sık veya daha seyrek ihtiyaç duyabilirler. Buna siz karar vereceksiniz. Çocuğunuzu oturağa oturtmadan ona tuvalet vakti geldiğini hatırlatın ve tuvaletinin olup olmadığını sorun. Genelde çocukların ilk tepkisi “Hayır” olabilir. Gene de banyoya götürün ve oturağına oturtun. Ama bunu yaparken lütfen önceden dikkat edin ve çocuğu en sevdiği oyunun yarısında ağlatarak kalkmak zorunda bırakmayın. Kendinizi ve çocuğun oyunlarını bu 20’şer dakikalık süreleri düşünerek ayarlamaya çalışın. Örneğin tuvalete gitme zamanından beş dakika önce çocuğa katılın, yavaşça oyunu birlikte bitirin ve sonra tuvalete gitme vaktinin geldiğini söyleyerek birlikte gidin.
Çocuğunuz ilk önceleri bir şey yapmadan oturaktan kalkabilir. Bazı uzmanlar eğer ilk beş dakikada bir şey yapmıyorsa çocuğun kaldırılmasını öneriyor. Ben ise çocuğunuzu gözlemlemenizi öneriyorum. Eğer yarım saat de otursa bir şey yapmadan kalkıyorsa tamam ilk 5-6 dakikada kaldırın. Ama bazı çocuklar (özellikle büyük tuvaletlerini yapmak için) biraz daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar. Bırakın çocuğunuz oturmaya ihtiyacı olduğu kadar otursun.
Gün içinde uyuyan çocukları uykudan kalktıklarında genellikle ıslak bulursunuz. Aslında çocuklar genellikle uyurken değil tam uykudan uyanırken tuvaletlerini yaparlar. Bir süre kontrol edin ve gerçekten sizin çocuğunuz da uyanırken tuvaletini yapıyorsa onu uykudan birkaç dakika erken kaldırmayı deneyin. Örneğin çocuğunuz her gün 1.5 saat uyuyorsa onu 1 saat 15 dakika sonra uyandırıp tuvalete götürmeyi deneyebilirsiniz. Bu, zaman içinde, ona uyku sonrasında da tuvaletini tutması gerektiğini anlatacaktır.
Tuvalet eğitimi pozitif bir deneyim olmalıdır dedik. Herşeyde olduğu gibi bu konuda da, eğer çocuğunuzun yaptığı işten mutluluk duymasını sağlarsanız daha çabuk öğrenecektir. Onun başarılarını öne çıkarın ve başarısızlıklarını gösterin ama olay haline getirmeyin. Tuvalet eğitimine bir süre “kaza”ların olacağını bilerek başlayın ve asla, asla ama asla kızıp bağırmayın. Sadece ne olduğunu gösterin, ıslaklığa dikkatini çekin ve artık oturağını kullanmasını istediğinizi söyleyin. Çocuğunuzun başarılı olması için ona yardım edin. Örneğin tuvalete gitmeden 10 dakika önce su içmek ve hemen öncesinde ılık suyla oynamak daha rahat tuvaletini yapmasına yardımcı olabilir. Bağırsak problemi olmayanlar genellikle hep aynı saatlerde büyük tuvaletlerini yaparlar. Birkaç gün önceden çocuğunuzu gözlemleyerek yaklaşık hangi saatlerde büyük tuvaletini yaptığına dikkat ederseniz, çocuğunuzu yönlendirmeniz kolaylaşır.
Çocuğunuzun başarılarını abartılı bir şekilde öne çıkartın. Oturağını her kullandığında alkışlayın, sarılın öpün, beşli çakın,….. ve (az miktarda) en çok sevdiği yiyecekle ödüllendirin. Yani ona yaptığını takdir ettiğinizi belirtin ve yaptığı işten mutluluk duymasını sağlayın. Kalktıktan sonra oturağı birlikte temizleyin. Temizlik alışkanlığı ilk anlardan başlar. Hem vücudunu hem de ellerini yıkamasını alışkanlık haline getirin. Zaten suyla oynamak çok hoşuna gideceğinden bu da ayrı bir teşvik olacaktır.
Çocuğunuzun en sevdiği iki oyuncağı alıp banyoya kaldırabilirsiniz. Bunlarla sadece banyoda tuvaletini yaparken oynamasına izin vererek veya gene çocuğunuzla sevdiği bir oyunu sadece banyoda oynayarak tuvalete isteyerek gitmesini teşvik edebilirsiniz. Unutmayın, ona tuvalet eğitiminin arzulanan birşey olduğunu anlatmalısınız.
Bütün bunları denediğiniz halde çocuğunuz ilgi göstermiyorsa zorlamayın. Burada çocuğunuz işbirliği yapmazsa sizin direnmenizin pek bir anlamı olmaz. Çocuğunuzu zorlayarak onu tuvalet eğitimi fikrinden tümüyle soğutabilirsiniz. Birkaç ay ara verin ve sonra gene deneyin. Göreceksiniz ki o gün gelecek.
Gün Osborn 1998
Çocuk bu düzeye gelmeden verilmeye çalışılacak tuvalet eğitimi sadece çocuğunuz üzerinde haksız bir baskı kurmanıza, sinirlerinizi bozmanıza ve hem kendinize hem de çocuğunuza gereksiz bir başarısızlık duygusu yaşatmanıza neden olur. Mevsim yaz olabilir, sizin iki hafta boş vaktiniz olabilir ve hatta çocuğunuz 5 yaşında olabilir. Hiç önemli değil. Çocuğunuz hazır mı? Eğer bu sorunun cevabı hayırsa o iki haftayı çocuğunuzla eğlenerek değerlendirin ve tuvalet eğitimine hazırlanmaya devam edin.
Bazı çocukların tuvalet eğitimi alması daha geç ve daha uzun sürebilir. Bu süreci kısaltmak için çocuğunuzu tuvalet eğitimine hazırlamaya yönelik bazı aktivitelere daha tuvalet eğitimi gündeme gelmeden çok önce başlanabilir. Örneğin çocuğunuza bir oturak alın ve bunun ne işe yaradığını ona anlattıktan sonra banyoda uygun bir yere koyun. Artık oturağın yeri orası olsun ve çocuk her banyoya girdiğinde ona gösterin. İncelemesine izin verin ve zaman zaman üstüne oturtun. Unutmayın burada amaç tuvalet eğitimi değil, o eşyanın ne işe yaradığını anlatmak. Ya da küçük banyo oyuncak setleri ve bir bebek ile tuvalete gitme oyunu oynayabilirsiniz. Bebeğin tuvaleti gelir, banyoya gider, tuvaletini yapar, ellerini yıkar ve anne ona kocaman bir öpücük verir. Çünkü çok önemli bir iş yapmıştır. Yaz aylarında mümkünse çocuğunuzun bez bağlamadan dolaşmasına izin verin. Tuvaletini kaçırdığında ona ıslaklığını hissettirin ve çiş/kaka (yada kendi kullandığınız kelimeleri) söyleyin. Tuvaletini yapmanın başka yolları olduğunu ve oturağına yapabileceğini anlatın. Bütün bunlar tuvalet eğitiminin başlangıç çalışmalarıdır ve eğer çocuk bunları bilmiyorsa aslında sadece bir kaç hafta sürecek son aşaması yani bezin çıkarılması aşaması uzar gider.
Çocuğunuzun tuvalet ihtiyacı geldiğini size ifade edebilmesi gereklidir. Bunun için mutlaka sözel ifade etmesini beklemeyin. Bazen çocuk kelimeyi üretemese bile tuvalet eğitimine hazır olabilir ve kendini farklı şekillerde ifade edebilir. Bu kelimeyle olabilir, işaretle olabilir, banyoya giderek olabilir , vücudunu gösterek olabilir. Siz bir kelime seçin ve çocuğun seçtiği yöntemle beraber her zaman aynı kelimeyi kullanmaya özen gösterin. Onun tercihini dışlamayın, sadece aynı anda kendi seçiminizle beraber kullanın.
Bu hazırlanma dönemi adı üstünde bir hazırlanma dönemidir. Ve çocuk hazır olana kadar sürer. Bazı çocuklar daha kısa, bazı çocuklar daha uzun zamanda hazır olurlar. Lütfen çocuğunuz hazır olana kadar bekleyin.
Artık çocuğunuzun hazır olduğuna inanıyorsunuz. Haydi o zaman, tuvalet eğitimine…
Tuvalet eğitimi konusuna çocuğunuz gözünden bakmaya çalışın. Onun için hiç bir problem yok, vücudunun ona yapması gerektiğini söylediğini zaten yapıyor. Sizin istediğiniz tuvalet eğitimi onun için fiziksel bir ihtiyaç değil. Toplum yaşantısının getirdiği kurallardan biri olduğu için bunu öğrenmesini siz istiyorsunuz. O halde çocuğunuzun da bunu istemesini sağlamanız lazım. Çocuğunuzun katılımını “çünkü böyle olması gerekiyor”la sağlayamazsınız. İsteklerinizin onun dünyasında bir anlam ifade etmesi gerekli. İşte bu yüzden ona tuvalet eğitiminin arzulanan bir şey olduğunu somut bir şekilde ifade etmeye çalışmalıyız.
Öncelikle sizin ve genelde evin sakin olduğu bir-iki haftalık bir zaman dilimi ayarlayın. Eve yatılı misafir gelecekse (hizmet bekleyecek-ağır misafir tabir ettiklerimizden) veya tatile gidilecekse veya büyük çocuğun sınav döneminde yoğun çalıştırılması gerekiyorsa… gibi meşgalelerinizin olmayacağı, ilginizi rahatça çocuğunuza aktarabileceğiniz bir zaman seçin.
Çocuğunuz artık oturağın nerede durduğunu ve ne işe yaradığını biliyor. İlk gün sabahtan ona ne yapmak istediğinizi anlatın. Artık büyüdüğünü ve büyüklerin bez kullanmadığını anlatın. Tuvaleti geldiğinde size söylemesini istediğinizi söyleyin. Eğer sizin için çok zor olmayacaksa kendiniz veya tuvalet eğitimi almış başka bir çocuk tuvaletin nasıl kullanıldığını gösterebilir ve çocuğunuzdan da kendi oturağını kullanmasını beklediğinizi anlatabilirsiniz.
Çocuğunuzun bezini çıkartın ve bunu ona farkettirin. Artık bir daha bez bağlamayın. Bir altını açık bırakıp önemle tuvaletini söylemesini isteyip, bir nasılsa altı bağlı şimdi bir daha değiştiremem deyip altına yapmasına izin verirseniz çocuğun aklı karışacaktır. Çocuğunuz altına kaçırdığı zaman (ki başlarda mutlaka kaçıracaktır) bunu hissetmesi lazım. Işte rahat olduğunuz bir zaman dilimini seçmeniz bunun için de önemli. Hem çocuğunuzun her tuvalete gitme talebine ertelemeden hemen tepki verebilmeniz için gerekli, hem de altına kaçırmasının sizi tedirgin etmeyeceği bir ortamda olması her ikinizin de işlerini kolaylaştıracaktır. Çocuğunuzun tuvalet eğitiminde sizinle işbirliği yapması için bunu onun da istemesini sağlamak gereklidir. Bu da ancak stresli olmayan, olumlu bir ortam yaratmakla olur.
Günümüzde hazır bezler oldukça iyi kalite yapıldığından çocuk ıslaklığını hissetmiyor. Çok mecbursanız ve altına kaçırmasını istemediğiniz bir ortama girmek zorundaysanız annelerimizn kullandığı eski usul kumaş bezlerden bağlayabilirsiniz. Böylece hem siz rahat edersiniz hem de tuvalet eğitimini yarıda kesmemiş olursunuz.
Gün içinde en az 20 dakikada bir oturağına oturtun. Bu süre ileride uzayacaktır ama başlangıç için 20 dakika normaldir. Ama elbette çocuğunuzu gözleyerek bu süreyi ayarlamalısınız. Bazı çocuklar daha sık veya daha seyrek ihtiyaç duyabilirler. Buna siz karar vereceksiniz. Çocuğunuzu oturağa oturtmadan ona tuvalet vakti geldiğini hatırlatın ve tuvaletinin olup olmadığını sorun. Genelde çocukların ilk tepkisi “Hayır” olabilir. Gene de banyoya götürün ve oturağına oturtun. Ama bunu yaparken lütfen önceden dikkat edin ve çocuğu en sevdiği oyunun yarısında ağlatarak kalkmak zorunda bırakmayın. Kendinizi ve çocuğun oyunlarını bu 20’şer dakikalık süreleri düşünerek ayarlamaya çalışın. Örneğin tuvalete gitme zamanından beş dakika önce çocuğa katılın, yavaşça oyunu birlikte bitirin ve sonra tuvalete gitme vaktinin geldiğini söyleyerek birlikte gidin.
Çocuğunuz ilk önceleri bir şey yapmadan oturaktan kalkabilir. Bazı uzmanlar eğer ilk beş dakikada bir şey yapmıyorsa çocuğun kaldırılmasını öneriyor. Ben ise çocuğunuzu gözlemlemenizi öneriyorum. Eğer yarım saat de otursa bir şey yapmadan kalkıyorsa tamam ilk 5-6 dakikada kaldırın. Ama bazı çocuklar (özellikle büyük tuvaletlerini yapmak için) biraz daha fazla zamana ihtiyaç duyarlar. Bırakın çocuğunuz oturmaya ihtiyacı olduğu kadar otursun.
Gün içinde uyuyan çocukları uykudan kalktıklarında genellikle ıslak bulursunuz. Aslında çocuklar genellikle uyurken değil tam uykudan uyanırken tuvaletlerini yaparlar. Bir süre kontrol edin ve gerçekten sizin çocuğunuz da uyanırken tuvaletini yapıyorsa onu uykudan birkaç dakika erken kaldırmayı deneyin. Örneğin çocuğunuz her gün 1.5 saat uyuyorsa onu 1 saat 15 dakika sonra uyandırıp tuvalete götürmeyi deneyebilirsiniz. Bu, zaman içinde, ona uyku sonrasında da tuvaletini tutması gerektiğini anlatacaktır.
Tuvalet eğitimi pozitif bir deneyim olmalıdır dedik. Herşeyde olduğu gibi bu konuda da, eğer çocuğunuzun yaptığı işten mutluluk duymasını sağlarsanız daha çabuk öğrenecektir. Onun başarılarını öne çıkarın ve başarısızlıklarını gösterin ama olay haline getirmeyin. Tuvalet eğitimine bir süre “kaza”ların olacağını bilerek başlayın ve asla, asla ama asla kızıp bağırmayın. Sadece ne olduğunu gösterin, ıslaklığa dikkatini çekin ve artık oturağını kullanmasını istediğinizi söyleyin. Çocuğunuzun başarılı olması için ona yardım edin. Örneğin tuvalete gitmeden 10 dakika önce su içmek ve hemen öncesinde ılık suyla oynamak daha rahat tuvaletini yapmasına yardımcı olabilir. Bağırsak problemi olmayanlar genellikle hep aynı saatlerde büyük tuvaletlerini yaparlar. Birkaç gün önceden çocuğunuzu gözlemleyerek yaklaşık hangi saatlerde büyük tuvaletini yaptığına dikkat ederseniz, çocuğunuzu yönlendirmeniz kolaylaşır.
Çocuğunuzun başarılarını abartılı bir şekilde öne çıkartın. Oturağını her kullandığında alkışlayın, sarılın öpün, beşli çakın,….. ve (az miktarda) en çok sevdiği yiyecekle ödüllendirin. Yani ona yaptığını takdir ettiğinizi belirtin ve yaptığı işten mutluluk duymasını sağlayın. Kalktıktan sonra oturağı birlikte temizleyin. Temizlik alışkanlığı ilk anlardan başlar. Hem vücudunu hem de ellerini yıkamasını alışkanlık haline getirin. Zaten suyla oynamak çok hoşuna gideceğinden bu da ayrı bir teşvik olacaktır.
Çocuğunuzun en sevdiği iki oyuncağı alıp banyoya kaldırabilirsiniz. Bunlarla sadece banyoda tuvaletini yaparken oynamasına izin vererek veya gene çocuğunuzla sevdiği bir oyunu sadece banyoda oynayarak tuvalete isteyerek gitmesini teşvik edebilirsiniz. Unutmayın, ona tuvalet eğitiminin arzulanan birşey olduğunu anlatmalısınız.
Bütün bunları denediğiniz halde çocuğunuz ilgi göstermiyorsa zorlamayın. Burada çocuğunuz işbirliği yapmazsa sizin direnmenizin pek bir anlamı olmaz. Çocuğunuzu zorlayarak onu tuvalet eğitimi fikrinden tümüyle soğutabilirsiniz. Birkaç ay ara verin ve sonra gene deneyin. Göreceksiniz ki o gün gelecek.
Gün Osborn 1998
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder